|
|
| هر کدام از کتابهاى آسمانى براى خود نام خاصى داشته است، قرآن نیز که مجموعه آیاتى است که از طریق وحى به جان و دل پیامبر گرامى اسلام نازل شده، داراى نام و یا نام هایى است که در خود قرآن آمده است. البته درست روشن نیست که در زمان حیات پیامبر از قرآن به چه نام مشخصى یاد مى شد، اما تکرار کلمه قرآن در جاى جاى مجموعه وحى الهى، این گمان را تقویت مى کند که این مجموعه به همان نام قرآن خوانده مى شد. همچنین در روایاتى که از پیامبر(صلى الله علیه و آله) و ائمه(علیهم السلام) درباره فضل قرآن نقل شده نام "قرآن" و "مصحف" و "کتاب الله" تکرار شده است. به هر حال براى قرآن این کتاب آسمانى مسلمانان، نام هاى گوناگونى در خود قرآن اطلاق شده است که هر کدام بیانگر بعد خاصى از قرآن و داراى بار ویژه اى است. در مورد تعداد نام هاى قرآن بعضى ها افراط کرده و هر صفتى را که در قرآن براى قرآن ذکر شده است، به عنوان "نام" تلقى کرده اند در مقابل بعضى ها هم گفته اند قرآن فقط یک اسم دارد و آن قرآن است و بقیه همه صفات قرآن مى باشد. ما تصور مى کنیم همانگونه که قول اول نمى تواند قابل قبول باشد و مثلاً نمى توانیم یکى از اسامى قرآن را عربى و یکى را امر و یا حبل بدانیم، همچنین قول دوم نیز با واقع تطبیق نمى کند زیرا نام هایى مانند فرقان و ذکر و کتاب اگر هم در قرآن به عنوان صفت ذکر شده باشد لااقل در عرف مسلمین به عنوان نام تلقى شده است و مى توان آنها را "علم منقول" دانست همانگونه که خود کلمه "قرآن" نیز همین حکم را دارد.(1) مفسر بزرگ قرن ششم جمال الدین ابوالفتوح رازى در مقدمه تفسیر خود 43 نام براى قرآن آورده است(2) که بیشتر جنبه وصفى دارد. و طبرسى در مجمع البیان به نامهاى قرآن، فرقان، کتاب و ذکر اکتفا کرده است.(3) بدرالدین زرکشى(4) نقل مىکند که حرالى کتابى در این زمینه نوشته و بیش از نود اسم یا وصف براى قرآن یادآور شده است. از قاضى عزیزى نیز 55 نام و عنوان براى قرآن نقل شده است که در زیر آمده و همه متخذ از متن قرآن است و از این تعداد 43 نام اول آن با نظر ابوالفتح رازى مشترک است: 1- قرآن- ان علینا جمعه و قرآنه فاذا قراناه فاتبع قرآنه - قیامت - 17 و 18 2- فرقان- یا ایها الذین آمنوا ان تتقوا الله یجعل لکم فرقانا - انفال 29 و انزل التوراة و الانجیل من قبل هدى للناس و انزل الفرقان - آل عمران - 3 و 4 تبارک الذی نزل الفرقان على عبده لیکون للعالمین نذیرا - فرقان - 1 3- کتاب: ان الذین یتلون کتاب الله و اقاموا الصلاة - فاطر - 29 انا انزلنا الیک الکتاب بالحق لتحکم بین الناس - نساء 105 ذلک الکتاب لا ریب فیه بقره - 2 4- ذکر- ذلک نتلوه علیک من الآیات و الذکر الحکیم - آل عمران - 58 انا نحن نزلنا الذکر و انا له لحافظون - حجر - 9 و انزلنا الیک الذکر لتبین للناس ما نزل الیهم و لعلهمیتفکرون نحل - 44 و انه لذکر لک و لقومک - زخرف - 44 و هذا ذکر مبارک انزلناه افانتم له منکرون - انبیا - 50 ص و القرآن ذى الذکر - ص - 1 ان هو الا ذکر و قرآن مبین - یس - 69 ان الذین کفروا بالذکر لما جائهم و انه لکتاب عزیز - فصلت - 41 و لقد یسرنا القرآن للذکر فهل من مدکر - قمر - 17 5- تنزیل- و انه لتنزیل رب العالمین - شعراء - 192 انا نحن نزلنا علیک القرآن تنزیلا - انسان - 23 و قرآنا فرقناه لتقراه على الناس على مکث و نزلناه تنزیلا - اسراء - 106 6- حدیث - الله نزل احسن الحدیث کتابا متشابها مثانی تقشعر منهجلود الذین یخشون ربهم - زمر - 23 فلعلک باخع نفسک على آثارهم ان لم یؤمنوا بهذاالحدیث اسفا - کهف - 6 ا فمن هذا الحدیث تعجبون و تضحکون و لا تبکون - نجم - 59 و 60 فلیاتوا بحدیث مثله ان کانوا صادقین - طور - 34 7- موعظه - یا ایها الناس قد جائتکم موعظة من ربکم و شفاء لما فیالصدور - یونس - 57 8- تذکره - و انه لتذکرة للمتقین - الحاقه - 48 ان هذه تذکرة - مزمل - 19 9- ذکرى - و جاءک فی هذه الحق و موعظة و ذکرى للمؤمنین - هود - 120 10- بیان - هذا بیان للناس و هدى و موعظة للمتقین - آل عمران - 138 11 - هدى ذلک الکتاب لا ریب فیه هدى للمتقین - بقره - 2 12- شفاء - ا اعجمی و عربی قل هو للذین آمنوا هدى و شفاء - فصلت - 44 13- حکم - و کذلک انزلناه حکما عربیا - رعد - 37 14- حکمت - و اذکرن ما یتلى فی بیوتکن من آیات الله و الحکمة - احزاب - 34 15- حکیم - ذلک نتلوه علیک من الآیات و الذکر الحکیم - آل عمران - 58 16- مهیمن - و انزلنا الیک الکتاب بالحق مصدقا لما بین یدیه منالکتاب - و مهیمنا علیه - مائده - 48 17- هادى - انا سمعنا قرآنا عجبا یهدی الى الرشد فآمنا به - جن - 1 و 2 18- نور - و اتبعوا النور الذی انزل معه - اعراف - 157 19- رحمت - و انه لهدى و رحمة للمؤمنین - نمل - 77 20- عصمت - و اعتصموا بحبل الله جمیعا - آل عمران - 103 21- نعمت - و اما بنعمة ربک فحدث - ضحى - 11 22- حق - و انه لحق الیقین - حاقه - 51 23- تبیان - و نزلنا علیک الکتاب تبیانا لکل شیء - نحل - 89 24- بصائر - بصائر للناس و هدى و رحمة لعلهم یتذکرون - قصص - 43 25- مبارک - هذا ذکر مبارک انزلناه - انبیا - 50 26- مجید - ق و القرآن المجید - ق - 1 27- عزیز - و انه لکتاب عزیز - فصلت - 41 28- عظیم - و لقد آتیناک سبعا من المثانی و القرآن العظیم - حجر - 87 29- کریم - انه لقرآن کریم - واقعه - 77 30- سراج - و داعیا الى الله باذنه و سراجا منیرا - احزاب - 46 31- منیر - و سراجا منیرا(بنابر آن که«سراج منیر»قرآن باشد که همراهپیامبر فرستاده شد.) - احزاب - 46 32- بشیر - کتاب فصلت آیاته قرآنا عربیا لقوم یعلمون بشیرا و نذیرافاعرض اکثرهم - فصلت - 3 و 4 33- نذیر - بشیرا و نذیرا فاعرض اکثرهم فهم لا یسمعون - فصلت - 4 34 - صراط - اهدنا الصراط المستقیم - حمد - 6 35- حبل - و اعتصموا بحبل الله جمیعا و لا تفرقوا - آل عمران - 103 36- روح - و کذلک اوحینا الیک روحا من امرنا - شورى - 52 37- قصص - نحن نقص علیک احسن القصص - یوسف - 3 38- فصل - انه لقول فصل - طارق - 13 39- نجوم - فلا اقسم بمواقع النجوم ،(بنابر آن که نجوم به معناىتدریجى قرآن باشد.) - واقعه - 75 40- عجب - انا سمعنا قرآنا عجبا - جن - 1 41- قیم - و لم یجعل له عوجا قیما لینذر باسا شدیدا - کهف - 1 و 2 42- مبین - تلک آیات الکتاب المبین - یوسف - 1 43- على - و انه فی ام الکتاب لدینا لعلی حکیم - زخرف - 4 44- کلام - و ان احد من المشرکین استجارک فاجره حتى یسمعکلام الله - توبه - 6 45- قول - و لقد وصلنا لهم القول - قصص - 51 46- بلاغ - هذا بلاغ للناس - ابراهیم - 52 47- متشابه - الله نزل احسن الحدیث کتابا متشابها - زمر - 23 48- عربى - قرآنا عربیا غیر ذی عوج لعلهم یتقون - زمر - 28 49- عدل - و تمت کلمة ربک صدقا و عدلا - انعام - 115 50- بشرى - هدى و بشرى للمؤمنین - نمل - 2 51- امر - ذلک امر الله انزله الیکم - طلاق - 5 52- ایمان - سمعنا منادیا ینادی للایمان - آل عمران - 193 53- نبا - عم یتسائلون عن النبا العظیم - نبا - 1 و 2 54- وحى - انما انذرکم بالوحی - انبیا - 45 55- علم - و لئن اتبعت اهوائهم بعد ما جاءک من العلم - رعد – 37 پاره ای از نامهای قرآن که برگرفته از متن این کتاب آسمانی است عبارتند از: فرقان، ذکر، نبأ، ایمان، مبین، نذیر، سراج، قول، حبل، نور، رحمت و ... . پی نوشتها : 1- سیرى در علوم قـرآن، یعقوب جعفرى تبیان |
